Geçirdiğimiz COVID-19 pandemisi sebebiyle hayatımıza giren birçok yeni kavram oldu. "Bağışıklık", "mRNA", "bulaş" gibi kavramlar yeni yeni dilimize dolanırken; aşılama gibi kavramlar da zaten bilinmesine rağmen önemini bir kere daha her birimize hatırlatmış oldu.
24-30 Nisan Aşılama Haftası sebebiyle kaleme aldığımız bu yazıda; aşılamanın anlamını, önemini, işlevini, yan etkilerini ve uygulama şekillerini kısaca açıklamaya çalışacağız.
Aşılama Nedir?
Aşılama, bir hastalığa karşı koruma amacıyla geliştirilen, canlı veya ölü mikroorganizmalar içeren aşı maddelerinin rutin veya isteğe bağlı şekilde vücuda verilmesidir. Aşılama her ne kadar isteğe bağlı yapılabilir olsa da toplum bağışıklığı denilen duruma ulaşabilmek için toplumun büyük bir kısmı tarafından yaptırılmış olması önem arz eder. Bunu, evleri yağmalayan bir fare sürüsünün engellenmesi için evlerin etrafına fare zehiri kullanmaya benzetebiliriz. Siz önlem alsanı dahi, komşunuz eğer almazsa onun evi yağmalanacak; dolaylı olarak da siz zarar göreceksiniz.
Aşılamanın Önemi Nedir?
Aşılamanın amacı teknik olarak "organizmayı enfeksiyona karşı korumak" olsa da sadece bu amaca hizmet etmez. Sürü bağışıklığı veya toplum bağışıklığı olarak da bilinen bir durumu sağlamak amacıyla da devletler tarafından finanse edilir. Bunun nedeni, aşılama yapılmadığında meydana gelecek hem maddi hem de manevi zararlardan halkı korumaktır. Böylece rutin aşılamalar ortaya çıkmıştır. Güncel olarak, Türkiye'de doğan her bebeğin ücretsiz olarak dahil olabileceği bir aşı takvimi mevcuttur. Böylece doğan ve aşılama olan her bebek ölümcül enfeksiyonlardan korunmuş olur.
Bu sadece bebekler için önemli değildir. Hamileler, yaşlı ve kronik hastalıklara sahip olanlar, farklı ve hijyenik koşulları iyi olmayan koşullarda yaşayıp çalışanlar da aşılanarak hastalıklardan korunurlar. Böylece hem ölümlerin hem de maddi ve manevi kayıpların önüne geçilir.
Aşılama Nasıl İşe Yarar?
Aşılamanın bağışıklık sistemine yaptığı şeyi basitçe şu şekilde açıklayabiliriz:
Bir ordunuzun olduğunu hayal edin. Bu ordu kendince bir antrenman ve beslenme programına sahip. Generaller çeşitli stratejik planlar yaparak düşmanlara karşı koyuyorlar. Ancak bu ordu karşısına, generallerin hiç hesaba katmadığı bir düşman ortaya çıktığında ordularınız karmaşık bir hale geliyor. Kaos hakim oluyor ve kayıplar veriyorsunuz.
Aşı, düşmanı bilmeyen generallere getirilen bir istihbarat bilgisi gibidir. Düşmanın ya kendisi ya da neye benzediği konusunda getirdiği bu bilgi ile generaller askerlerini eğitir ve böylece ordu, hiç tanımadığı ve karşılaşmadığı bir düşman karşısında da başarılı olur.
Aşılamanın Yan Etkileri Nelerdir?
Her ilaçta olduğu gibi aşılamanın da yan etkileri zaman zaman ortaya çıkabilmektedir. Bunların arasında baş ağrısı, döküntüler, ateş, yorgunluk gibi belirtiler bulunmaktadır. Eğer yan etkilerden endişeliyseniz size bunun yersiz bir endişe olacağını söyleyebiliriz. Nitekim toplumda görülen yan etkilerin büyük çoğunluğu hem kısa süreli hem de hafif yan etkilerdir.
Aşılama yapılırken bir "kâr-zarar" durumu göz önüne alınır. Aşılamayla korunacağımız hastalığın vereceği zarar ile yan etkilerin zararı tartılır ve bu sebeple aşılama her zaman daha akılcıdır.
Aşılama Nasıl Yapılır?
Aşılama, bahsettiğimiz üzere hem Sağlık Bakanlığının rutin aşı takvimi yoluyla hem de eczanelerden temin edip sağlık kuruluşlarında uygulanması yoluyla gerçekleştirilir. Bazı aşılar kas içine yapılırken bazıları ise ağız yoluyla, deri altına gibi şekillerde uygulanmaktadır. Birçok aşının birden fazla dozu bulunmaktadır. Bunun nedeni bağışıklık sistemimize o mikroorganizmayı yeterince tanıtabilmektir. Böylece hem daha güçlü bir yanıt alırız hem de uzun süreli bir bağışıklığımız olur.
Aşılama ve Menenjit
Dünya Aşılama Haftası'nın önemini vurgulamak istediğimiz bu yazımızda aşılamaya bütüncül bir yaklaşım getirmeye çalıştık. Menenjit aşılamasının yaygınlaştırılması her ne kadar derneğimizin temel amaçlarından olsa da tıp biliminin hizmetimize sunduğu tüm aşılardan yararlanmalı ve toplumumuzu sağlıklı tutmak adına aşılama takvimimizi iyi bir şekilde takip etmeliyiz. Unutmayın, aşılama tek bir kişiyi korur. Bütün toplumu korumak için ise toplu aşılama şarttır.
Bize Menenjit hastalığı ve aşılaması konusunda verdiğimiz mücadelede destek olmak isterseniz bu yazıyı paylaşabilir, sosyal medya hesaplarımızdan takip edebilir veya gönüllümüz olabilirsiniz!